Lįn og veršlag - meinleg hugsanavilla

Žvķ hefur veriš haldiš fram af sumum hagfręšingum aš žaš sé ešlilegt aš lįn endurheimtist alltaf aš raunvirši. Žeir segja sem svo aš hafi ég fengiš 100 króna lįn ķ eitt įr og veršgildi peninga hafi rżrnaš um 10% vegna veršbólgu žį eigi lįnveitandinn aš fį 110 krónur greiddar til baka, sem er raunvirši lįnsins. Žaš hafi nefnilega allt hękkaš um 10 krónur į žessu eina įri og til žess aš lįnveitandinn geti keypt žaš sama fyrir peningana, sama magn af vörum og žjónustu, og hann gat įšur en hann lįnaši mér peningana, žį yrši hann ešlilega aš fį bętta veršrżrnunina og fį til baka 110 krónur. Žetta er žvķ mišur meinleg hugsanavilla. Skošum žaš nįnar.

 

Lįn og veršlagsįhętta ķ sögulegu samhengi

Lįnastarfsemi er ķ ešli sķnu įhęttusöm og hefur alla tķš veriš, en hśn hefur veriš iškuš svo lengi sem elstu heimildir nį til og reyndar hófst hśn löngu įšur en peningar voru fundnir upp. Žaš hefur aldrei veriš sjįlfgefiš aš lįnveitandi fengi til baka žaš sem hann lįnaši og žaš hefur meira aš segja žótt ósišlegt aš taka vexti af lįnum. Grķski heimspekingurinn Aristoteles (384 – 322 f.Kr.) taldi vexti ósišlega og žaš višhorf rķkti einnig lengi mešal kristinna manna og ķ Islam eru vextir bannašir samkvęmt sharia lögum. Žegar peningalįn fęršust ķ vöxt, einkum vegna žess aš rķki og žjóšhöfšingjar fóru aš fjįrmagna strķšsrekstur sinn og embęttiskerfi meš lįnum, eins og geršist ķ Rómaveldi og svo aftur į sķšmišöldum allt til okkar dags, žótti réttlętanlegt aš lįnsfjįreigendur fengju vexti til žess aš męta įhęttu sinni. Meš įhęttu į ég ekki eingöngu viš śtlįnahęttu, eša aš peningarnir geti tapast, heldur einnig įhęttuna af žvķ aš veršbólga rżri veršgildi žeirra, en žaš upplifšu Rómverja rękilega og ķ tvęr aldir samfleytt frį dögum Jślķusar Cesars var veršbólga um 3,5% ķ Rómaveldi. Fall vestrómverska keisaradęmisins, kringum 476, telja sumir fręšimenn aš megi mešal annars rekja til grķšarlegrar skuldasöfnunar keisaranna, sjóšžurršar og mikils veršfalls rómverska dķnarsins. Hljómar kunnuglega, ekki satt?

 

Lįn og veršlagsįhętta į mišöldum

Helstu lįnastofnanirnar į mišöldum voru į Ķtalķu, ķ Toskana og Lombardķ, og mestur var uppgangurinn ķ lįnum til žess aš fjįrmagna strķšsrekstur og greiša skašabętur, halda śti vörnum og reka allt embęttismannabįkniš. Višskiptalįn voru hins vegar afar lķtilfjörleg ķ samanburši viš lįn til opinbers rekstrar og til aš mynda žekktust žau varla hjį višskiptaveldi eins og Hansakaupmönnum fyrr en į 15 öld. En svo kom aš žvķ aš ofurskuldsett rķki og konunglegir skuldunautar į Ķtalķu, ķ Frakklandi og į Englandi gįtu ekki stašiš ķ skilum og stęrstu lįnastofnanir žessa tķma féllu hver af annarri ķ lok 13. aldar og allt fram į mišja 14. öld. Žessi saga hefur svo endurtekiš sig oftar en einu sinni og oftar en tvisvar en žrįtt fyrir žaš hefur žaš varla hvarflaš aš nokkrum manni aš gera lįnastarfsemi óhįša veršlagsįhęttu. Meš žvķ aš tryggja lįnsfjįrmagn gegn veršlagsbreytingum hyrfi einnig réttlętingin fyrir vaxtagreišslum. Annaš hvort velja menn verštryggingu eša vexti - hvorttveggja er rökleysa.

 

Lįn įn veršlagsįhęttu

Žeir hagsmunir sem liggja aš baki žvķ aš sum rķki gefa śt verštryggš skuldabréf til fagfjįrfesta, žó aš ķ afar litlum męli sé, snżr aš trśveršugleika žeirra ķ hagstjórn en ekki aš varšveislu sparifjįr almennings, eins og ķslenskir talsmenn verštryggingar halda gjarnan į lofti. Śtgįfa verštryggšra rķkisskuldabréfa hefur žótt vera til marks um raunverulegan vilja rķkisvaldsins til žess aš halda veršbólgu ķ skefjum vegna žess aš fęri hśn śr böndunum myndi rķkiš tapa stórfé į verštryggingunni en aftur į móti hagnast į óverštryggšum skuldum sķnum. Kaupendur eru žvķ viljugri til žess aš kaupa rķkispappķra, lķka žį óverštryggšu, og įvöxtunarkrafan žeirra veršur lęgri vegna žess aš rķkiš mun hafa sömu hagsmuni og žeir aš halda veršbólgu nišri.


Hott hott allir mķnir hestar
Aš lokum vil ég nefna til gamans einhverja žį skemmtilegustu rökvillu sem ég hef heyrt til réttlętingar į verštryggingu lįnsfjįrmagns en hśn er sś, aš lįni mašur einhverjum 10 hesta ķ eitt įr žį vilji mašur fį žį aftur til baka en ekki bara nķu hesta. Žessu geta allir veriš sammįla en ešli mįls samkvęmt eru hestarnir įrinu eldri žegar žeim veršur skilaš og žaš er heila mįliš.

Ingólfur H. Ingólfsson

www.spara.is


Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband